Kiedy i w jakim terminie złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku?

Przyjęcie spadku powoduje, oprócz przysporzenia majątkowego, przyjęcie odpowiedzialności za długi spadkowe. W sytuacji gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie majątku, jak również gdy pozostawił majątek o wartości mniejszej od długów, należy rozważyć złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Oświadczenie takie składa się przed sądem lub przed notariuszem (art. 1018 § 3 Kodeksu cywilnego).

Zgodnie z art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Przepis ten ma zastosowanie zarówno do spadkobierców testamentowych, jak i ustawowych. Termin do złożenia oświadczenia jest terminem zawitym prawa materialnego, co oznacza, że z chwilą jego upływu wygasa uprawnienie do złożenia oświadczenia o przyjęciu albo odrzuceniu spadku (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2012 r., III CZP 89/12).

Z przytoczonego wyżej przepisu wynika, że początek biegu terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku rozpoczyna się z dniem, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Dla spadkobiercy testamentowego dzień ten najczęściej będzie dniem powzięcia wiadomości o treści testamentu. Dla spadkobiercy ustawowego powołanego w pierwszej kolejności termin ten będzie najczęściej biegł od dnia dowiedzenia się o śmieci spadkodawcy. Z kolei spadkobierca ustawowy powołany do dziedziczenia w dalszej kolejności powinien złożyć oświadczenie w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o utracie tytułu powołania do dziedziczenia przez wyprzedzającego go spadkobiercę, np. w wyniku odrzucenia spadku (art. 1020 kodeksu cywilnego) lub uznania za niegodnego dziedziczenia (art. 928 Kodeksu cywilnego).

Przy ustalaniu terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku należy mieć również na względzie pewne reguły, wynikające z praktyki orzeczniczej:
1. W przypadku złożenia przez spadkobiercę w sądzie do protokołu oświadczenia o odrzuceniu spadku po upływie sześciomiesięcznego terminu uważa się, że termin ten został zachowany, o ile wniosek do sądu o odebranie oświadczenia został złożony przed jego upływem (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 18 grudnia 2012 r., I ACa 1214/12);
2. W przypadku, gdy spadkobiercą jest małoletni, przed złożeniem stosownego oświadczenia należy wystąpić do sądu z wnioskiem o zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego. Wówczas złożenie takiego wniosku powoduje zawieszenie – na czas trwania postępowania – biegu terminu określonego w art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2013 r., I CSK 329/13).